Het vervangen van filters van luchtbehandelingssystemen kan gepaard gaan met arbo- en milieurisico’s. Gedurende de standtijd zitten de filters in het ventilatiesysteem en ontdoen de ventilatielucht of afzuiglucht van stof en aërosolen of eventueel ook gevaarlijke stoffen.
De luchtfilters dienen om de aangezogen buitenlucht te reinigen en voor een zo optimaal mogelijke kwaliteit van het binnenklimaat.
In andere situaties kan het gaan om verontreinigingen die ontstaan in het proces, zo effectief mogelijk af te vangen voordat de afvoerlucht naar de buitenlucht wordt afgevoerd.
Soorten filtermaterialen
Voorbeelden van verschillende filters voor luchtbehandelingssystemen zijn:
- Doekfilters;
- Gecoat doek (veelal PTFE-teflon)
- Doekfilters met olie- of was geïmpregneerd;
- HEPA-filters;
- Actief koolfilters;
- Keramische filters;
- Combinatiefilters.
Doel van de filters
Het is belangrijk te voorafgaand aan de werkzaamheden te onderkennen voor welke reinigingsdoeleinden de filters worden gebruikt. Grofweg kan het gaan om het zuiveren van de buitenlucht om de kwaliteit van het binnenklimaat zo optimaal mogelijk te houden. Denk aan kantooromgeving, maar ook bijvoorbeeld aan cleanrooms waar hogere eisen worden gesteld aan de luchtkwaliteit in de ruimte.
Of het gaat om het reinigen van de ventilatielucht die gebruikt wordt bij specifieke processen als spuiterijen, stralerijen, maar ook bijvoorbeeld in laboratoria.
En soms hebben de filters juist ten doel om eventueel voor het milieu ongewenste stoffen af te vangen, zodat deze niet vanuit de ruimtes in de buitenlucht worden geblazen.
Reinigen buitenlucht
De buitenlucht bevat, vooral nabij verstedelijkte gebieden, veel fijnstof. Dit stof kan afkomstig zijn van verkeer en industrie, maar land- en tuinbouw is tevens een belangrijke factor. Ook kan het natuurlijke achtergrondniveau sterk verschillen per situatie. In een ongunstige situatie kunnen gezondheidskundige waarden snel overschreden worden. In dat geval is de inzet van eenvoudige filters een noodzaak om het binnenklimaat te vrijwaren van stof en technische installaties storingsvrij te laten werken. Vaak worden eenvoudige doekfilters gebruikt, al dan niet gevat in een frame of cassette. De verontreiniging betreft vooral fijnstof en zand, de filters kunnen gewoon met het algemene bedrijfsafval (restafval) mee.
Check vooraf even of de opdrachtgever een eigen procedure heeft voor de afvoer van afvalstoffen.
Reinigen luchtbehandeling proces
De zaak ligt hier wat complexer. Het kan zijn dat het filtermateriaal zelf aanleiding geeft voor de classificatie chemisch afval. Het kan dus zijn dat de verontreiniging van dien aard is dat het filtermateriaal als chemisch afval dient te worden afgevoerd.
Bij spuiterijen en stralerijen is de zaak vrij eenvoudig. De afzuigfilters zullen zeker als chemisch afval moeten worden beschouwd en als zodanig worden behandeld en afgevoerd.
Maar wat te denken van een ziekenhuis laboratorium, of een clean room omgeving waarbinnen zich bepaalde processen voordoen? Kunnen (moeten) er wellicht ziektekiemen en/of chemische stoffen afgevangen worden door het filtermateriaal?
In dit soort situaties moeten er vooraf duidelijke afspraken gemaakt worden met de opdrachtgever. Tijdens de risico inventarisatie en evaluatie moet duidelijkheid worden gebracht over welke stoffen zich in het filtermateriaal verzamelen en op welke wijze beheersmaatregelen moeten zorgen voor een veilige behandeling en afvoer.
Het afval ontstaat in de installaties van de opdrachtgever en deze is ten allen tijde verantwoordelijk voor wat er met de afvalstroom gebeurt. Veelal is er al sprake van een afvalprocedure die door uitvoerenden moet worden opgevolgd. Dit moet dus worden nagegaan en bekend zijn bij de uitvoerende technici.
Het vervangen
Het hoeft geen nader betoog dat filtermaterialen vol zitten met verontreinigingen. Het kan zijn dat, afhankelijk van de omgevingstemperatuur en luchtvochtigheid nabij het filter, er zelfs broei op kan treden van biologische agentia.
Het afvoeren
Vooraf moet dus even goed nagegaan worden:
• Is er bij de opdrachtgever een specifieke functionaris die de afvoer van afvalstromen regelt;
• Heeft de opdrachtgever reeds procedures of instructies voor afvoeren afvalstoffen opgesteld; Welke specifieke beschermingsmaatregelen moeten worden genomen?
• Zijn er afspraken gemaakt voor achterlaten of meenemen van afvalstoffen?
Het is zaak om bij vervanging van filtermaterialen altijd de volgende persoonlijke beschermingsmiddelen te dragen:
• Handschoenen;
• Werkkleding/overall;
• P3 – ademfilter (snuitje).
Bij het verwisselen van de filters komt in de meeste gevallen veel stof vrij. Meestal is dit hinderlijke stof in droge vorm. Inademen van stof is altijd slecht en, mits de bovengenoemde beschermingsmiddelen toegepast worden, zal dit stof niet zo veel gezondheidsschade kunnen toebrengen.
Maar er kunnen bijkomende risico’s zijn zoals:
- Er zitten gevaarlijke stoffen in het filtermateriaal;
- Er is sprake van biologische agentia;
- De filters met daarin opgenomen stoffen zijn brandgevoelig.
In die gevallen met bijkomende risico's dient men aanvullende persoonlijke beschermingsmaatregelen te nemen en dient het filtermateriaal na demontage direct in een plastic zak geplaatst te worden die men afsluit van de buitenlucht. Zodat er geen schadelijke stoffen meer vrijkomen en de kans op eventuele brand sterk is gereduceerd.
Ga met elkaar in gesprek over het volgende:
- Hoe ga jij om met dit probleem in jouw werkomgeving?
- Wist jij dat luchtfilters soms sterk en soms zelfs chemisch verontreinigd zijn?
- Hoe ben je hier achter gekomen?
- Beschik je over de juiste PBM's, zodat je jezelf voldoende kunt beschermen?
Scan de volgende code met de app om deze toolbox te bekijken.