Vrijwel elk gebouw in Nederland is voorzien van een bepaald ventilatiesysteem waarbij de ventilatoren in de meeste gevallen worden aangedreven door een z.g. indirecte aandrijving. Maar ook bij andersoortige installaties zoals compressoren, koeltorens, generatoren, pompen is vaak sprake van een V-snaar overbrenging en van draaiende delen. Ofwel er is sprake van een elektromotor die, door middel van een snaar overbrenging, de ventilator aandrijft.
De V-snaar of -snaren brengen de kracht over van de motor naar de ventilator. De verhouding tussen de maten van de poelies bepaald het toerental en daarmee de opbrengst van de ventilator, de pomp of de compressor. Soms bestaat de overbrenging uit 1 V-snaar, soms uit meerdere. De hoeveelheid kracht die moet worden overgebracht bepaald dit aantal, maar ook de sterkte (afmeting) van de snaar. De V-snaren staan onder een hoge snaarspanning om te voorkomen dat deze gaan slippen waarbij in dat geval rendementsverlies en extra slijtage aan de snaren én de poelies zou ontstaan.
Er bestaat een groot risico van beknelling tussen de V-snaren en de poelies of draaiende delen in het algemeen, hetgeen dan vaak leidt tot ernstig (en in sommige gevallen blijvend) letsel aan de vingers en handen.
Tegenwoordig wordt het risico van draaiende delen bekend gemaakt op de machines (maar dat is lang niet altijd het geval!) en staat dit beschreven in de bedieningsvoorschriften.
Van toepassing zijnde veiligheidssymbolen zijn o.a.:
Voorbeeld van een veiligheidswaarschuwing op een luchtbehandelingskast, waarbij ook het risico van verstrikking (beknelling) wordt benoemd:
In deze toolbox wordt als voorbeeld beschreven wat de veilige werkmethode is bij vervanging van V-snaren en welke aandachtspunten van belang zijn om veilig te werken aan, of in nabijheid van draaiende delen.
Mogelijk voorkomend letsel en gevolgen in geval van beknelling:
Relatie tot Wet & regelgeving:
In de Arbowet (Art. 3 lid 1 par. B) staat dat de gevaren en de risico’s voor de veiligheid en gezondheid van de werknemer zoveel mogelijk in eerste aanleg bij de bron daarvan moeten worden voorkomen of beperkt; Indien dit niet mogelijk is dan worden daartoe andere doeltreffende maatregelen getroffen, waarbij bronmaatregelen respectievelijk maatregelen gericht op de collectieve bescherming, voorrang hebben boven maatregelen gericht op individuele bescherming (zoals PBM’s). Slechts indien redelijkerwijs niet kan worden gevergd dat maatregelen worden getroffen die zijn gericht op bron- of collectieve bescherming, worden doeltreffende en passende PBM’s aan de werknemer beschikbaar gesteld.
In sommige gevallen echter (zie de bedieningsinstructies van de diverse machines en gereedschappen) worden PBM’s zoals werkhandschoenen juist afgeraden omdat deze er juist voor kunnen zorgen dat je “gegrepen” kunt worden door de draaiende delen.
Dit is bijvoorbeeld het geval bij draadsnijmachines, zoals onderstaand getoond of bij soortgelijke gereedschappen:
Volgens de Machinerichtlijn moeten arbeidsmiddelen en machines veilig zijn en moet dan ook zoveel mogelijk “bij de bron” maatregelen worden genomen om de veiligheid te garanderen. Ten teken dat een machine veilig op de markt wordt gebracht en geïnstalleerd, wordt deze tegenwoordig ook gekenmerkt met een CE keurmerk.
Bij een machine bestaan zulke maatregelen bijvoorbeeld uit beschermkappen en noodknoppen e.d. Bij een luchtbehandelingskast bestaat zo’n bronmaatregel bijvoorbeeld uit het toepassen van “direct aangedreven” ventilatoren, zonder snaaroverbrenging en uit de omkasting van de luchtbehandelingskast, waardoor het aanrakingsgevaar voor de toevallige voorbijganger wordt voorkomen. De toegangsdeur naar de ventilatorsectie kan in de meeste gevallen alleen met behulp van speciaal gereedschap of een sleutel worden geopend.
Vervolgens is in de luchtbehandelingskast soms nog een afscherming (een kap of korf) gemonteerd over de V-snaaroverbrenging heen. Een extra afscherming voor degene die ín de ventilatorsectie moet zijn voor bijvoorbeeld schoonmaakwerkzaamheden. Zo’n extra afscherming is echter in de meeste gevallen niet aanwezig. Bovendien zal deze moeten worden verwijderd als er aan de V-snaaroverbrenging of bijvoorbeeld de lagers moet worden gewerkt.
Collectieve maatregel:
V-snaaroverbrengingen, lagers en draaiende delen zijn aan slijtage onderhevige onderdelen van een machine. Ook moeten de machines inwendig worden geïnspecteerd en/of gereinigd. Servicetechnici komen dan ook noodzakelijkerwijs veelvuldig in de buurt van V-snaar overbrengingen en/of draaiende delen, of moeten hier zelfs juist aan werken in het kader van onderhoud. De bronmaatregel (omkasting of direct aangedreven ventilatoren) is in dat geval dus een onvoldoende maatregel. In aanvulling hierop zullen collectieve maatregelen moeten worden getroffen.
Collectieve maatregelen kunnen zijn:
Algemeen:
Algemeen kan worden gesteld dat:
Veilige werkmethode V-snaar aandrijvingen
De volgende voorzorgsmaatregelen vergemakkelijken het onderhoud en verzekeren de veiligheid:
Ga met elkaar in gesprek over het volgende:
Hieronder aanvullende informatie m.b.t. dit onderwerp.
Link naar LoToTo hulpmiddelen
Link naar TRA-draaiende delen
SAFETY FLITS - Risico’s V-snaren en poelies
SAFETY FLITS - Beknelling pink
Scan de volgende code met de app om deze toolbox te bekijken.