QHSE / E. Kabel
04 Elektrisch veiligheid
 >  Elektriciteit op de werkplek
Introductie

Elektrische stroom heeft naast de aangename kanten (denk aan energiebron voor licht en warmte) ook onaangename kanten die zeer gevaarlijk kunnen zijn. Doordat elektrische stroom dagelijks gebruikt wordt in de huishouding, beroepsmatig of voor de vrije tijdsbesteding, is het ''vanzelfsprekend'' geworden. We denken minder aan het gevaar en gaan er steeds vaker lichtzinnig mee om. 

Risico's > Wat kan er gebeuren?

Elektrische risico’s kunnen worden verdeeld in:

  • Stroomvoering door het menselijk lichaam;
  • Brand- en explosiegevaar;
  • Secundaire ongevallen, bijvoorbeeld het stoten van het hoofd doordat je achterovervalt ten gevolge van de elektrische schok.

Er zijn twee soorten elektrocutiegevaar: 

  • Aanraking van delen die stroom voeren zoals leidingen;
  • Aanraking van delen die eigenlijk geen stroom mogen voeren maar door een defect onder spanning staan.  

De ernst van de gevolgen van een ongeval wordt bepaald door een aantal factoren: 

  • De stroomsterkte; 
  • De stroomsoort (wissel- of gelijkspanning); 
  • De duur van de stroomdoorgang; 
  • De weg van de stroom door het lichaam; 
  • Omgevingsfactoren (zoals temperatuur, vochtigheid, vloerafwerking e.d.)

Daarnaast hangen de gevolgen ook af van de eigenschappen van het slachtoffer (denk aan: lichaamsgewicht en lichamelijke conditie). De gevolgen van een stroomdoorgang lopen uiteen van een nauwelijks voelbare prikkel tot een fatale hartstilstand. Ook al voelt de medewerker zich (vrij) goed na in contact gekomen te zijn met elektriciteit, toch is het van belang om lichamelijk onderzoek uit te voeren bij de huisarts of in het ziekenhuis. 

Maatregelen > Welke maatregelen zijn er?

In de ARBOwet en het Arbeidsomstandighedenbesluit worden eisen gesteld aan de uitvoering van elektrische installaties en gereedschappen, het onderhoud daarvan en het werken daarmee. Uitwerking van de technische verplichtingen aan installaties staan onder andere in de norm NEN 1010 - Veiligheidsbepalingen voor de aanleg van laagspanningsinstallaties .

De ARBOwet (Arbobesluit 3.5) schrijft voor dat de werkgever de werknemers bevoegd moet maken voor bepaalde E-activiteiten, door hen formeel te voorzien van een bevoegdheidsverklaring. (Een aanwijzing).In zo'n verklaring wordt duidelijk vastgelegd wat men mag (en dus ook wat niet) in relatie tot kennis en kunde en ervaring.
Arbobesluit 3.5, art. 1: 'Werkzaamheden en bedieningswerkzaamheden aan elektrische installaties die gevaren kunnen opleveren, worden door deskundige , voldoende onderrichte en daartoe bevoegde werknemers uitgevoerd'.

​​​​​​​Voor elektrisch aangedreven machines, apparaten, gereedschappen en verlichting, zijn klassen vastgesteld. Deze klasse indeling heeft betrekking op de uitvoering (isolatie). 

Apparatuur met een beschermingsklasse I en II wordt gevoed door een elektrische spanning van 220 - 230 Volt. Klasse III apparatuur wordt gevoed door veilige spanning 42 Volt of zeer veilige spanning 24 Volt.

Deze veilige en zeer veilige spanning wordt verkregen door het toepassen van veiligheidstransformatoren. Soms kan het nodig zijn om gereedschappen te moeten voeden met 220 Volt maar dan verkregen door toepassing van een scheidingstransformator. Dit geldt met name voor het werken in kruipruimten.

Beschermingsklasse I, II en III
Een combinatie van een veiligheids- en een scheidingstransformator wordt ook wel een combitrafo genoemd. In deze figuur zijn de toepassing van de verschillende toepassingsmogelijkheden weergegeven.

De hiernaast getoonde foto geeft een voorbeeld van een combitrafo. Ingang is 220 Volt wisselspanning; uitgang bestaat uit een aansluiting 220 Volt en twee aansluitingen voor 24 Volt.

Daarnaast wordt de bescherming tegen aanraking en de waterdichtheid in een code aangegeven. Deze code bestaat uit de letters IP en een tweecijferig getal. Op oudere apparaten zijn daar ook nog symbolen aan toegevoegd. Aan de onderkant van deze toolbox is een totaal overzicht gegeven.

Tabel Aanrakingsveiligheid 
Tabel Waterdichtheid 

Scan de volgende code met de app om deze toolbox te bekijken.